Tekst: Robert Hoogland

Zolang fysiotherapie bestaat wordt er gesproken over kwaliteit. Vakinhoudelijk gezien is dat logisch en behoort bij het vak. Het is ook waar de fysiotherapeut warm voor loopt. Beleidsmatig wordt kwaliteit continu anders gebruikt en ingezet. Nieuwe termen met nieuwe beloften, maar wat wél helder is: ‘beleidsmatige kwaliteit’ leidt af van waar de zorg écht onder lijdt. Kwaliteit is een mistgordijn geworden. Een containerbegrip waarin iedereen iets anders ziet en waarin beleidsmakers hun controle-instrumenten verstoppen. Maar wat mist, is visie. Wat ontbreekt, is vertrouwen. En wat verdampt, is motivatie.

Aan beleidstafels - daar waar de zorg niet direct geleverd wordt - verandert telkens de betekenis van kwaliteit. De ene keer gaat het om passende zorg, zinnige zorg, waardegedreven zorg. Dan weer over kwaliteit geborgd in het Kwaliteitskader voor - opnieuw - passende aanspraak. Er is een mistig geheel ontstaan rondom kwaliteit.

Niet passend
Nieuwe termen, nieuwe beloften leidend tot steeds minder duidelijkheid. En vooral steeds minder passend. Het is niet passend bij de beroepsgroep, niet passend bij de zorgverzekeraars, niet passend bij VWS en al lang niet meer passend bij de patiënt.

Van index naar index
We zijn terecht gekomen in een systeem van kwaliteitsmetingen die hun doel volledig voorbijschieten. Neem zoiets de behandelindex, een niet-transparant instrument dat gaat over aantal behandelingen bij gelijksoortige klacht. Het is een wangedrocht dat niets zegt over kwaliteit van handelen, maar wel duidelijk gericht is op een ‘race to the bottom’. Daar opvolgend zoiets als de Resultaatindex. Dat zou de betere vervanger van de behandelindex zijn.

Natuurlijk is dat al een bijzondere aanname. Je moet immers geen rotte appels vervangen door appels van gelijke strekking. Maar de fysiotherapeut, ijverig en volgzaam, ontwikkelt iets gelijksoortigs en noemt dat Resultaatindex. Wat blijkt, nota bene uit eigen onderzoek van de bedenkers, de resultaatindex werkt misschien op praktijkniveau, maar blijkt als algemene - breed inzetbare - kwaliteitsindicator wetenschappelijk ondeugdelijk.

Ondanks deze overduidelijke conclusie moet de resultaatindex blijven bestaan in het kwaliteitskader terwijl juist een zeer brede ledenraad vanuit de beroepsvereniging aangeeft dat het voor het ingezette doel een waardeloos instrument is. Gaat de beroepsgroep hier nu over of zorgverzekeraars? Je verwacht het niet: de zorgverzekeraars.  

We zijn obsessief aan het meten, verzinnen steeds
iets nieuws, maar we meten wetenschappelijk onderbouwd helemaal niets!

PROMs – vragenlijsten die de ervaren gezondheid van de patiënt meten – werden bejubeld als dé graadmeter van patiëntgerichtheid. Gemiddeld scoort de fysiotherapeut een ruime 9’. Een prachtig rapportcijfer, ontstaan door duizenden ervaringen van patiënten te ‘scoren’. Tot dat blijkt dat ineens weer geen passend onderdeel van de kwaliteitsbeoordeling is. Zo luidt het oordeel van de zorgverzekeraar.

We zijn obsessief aan het meten, verzinnen steeds iets nieuws, maar we meten wetenschappelijk onderbouwd helemaal niets! En op niets nemen we elkaar de maat van goed beter en best, maar er is geen enkele grond voor maar iets wat op een maat lijkt.

De prijs van wantrouwen
Terwijl we discussiëren over definities, worden fysiotherapeuten geconfronteerd met de echte realiteit: extreem lage tarieven. Tarieven waarmee geen praktijk toekomstbestendig te runnen is. Tel daar een groeiende regeldruk en afrekencultuur bij op en je hebt een perfect recept voor uitstroom, burn-out en structureel onderbenut potentieel.

Je moet toch aan kwaliteit doen
Natuurlijk moet (en wil) je aan kwaliteit doen. We werken immers aan en met (de gezondheid van) mensen en vaak premiegeld. De beroepsgroep fysiotherapie neemt die kwaliteit zéér serieus. Zo is recentelijk samen met een zeer breed gedragen ledenvertegenwoordiging de professionele standaard stevig verankerd en vastgelegd in een kwaliteitskader. Maar helaas zoals steeds blijkt, deze vakinhoudelijke invulling past niet in de koers van zorgverzekeraars of patiëntenverenigingen. Liever vertrouwen deze partijen op regelsystemen die vooral controle suggereren, maar nauwelijks iets verbeteren.

Een failliet systeem in slow motion
De inzet van zorgprofessionals houdt het systeem nog nét overeind. Maar eerlijk is eerlijk: het systeem zelf is al lang failliet. Het zorgstelsel dat in 2006 werd ingevoerd – gebaseerd op gereguleerde marktwerking – is nooit écht geëvalueerd. Het is nog immer onduidelijk wat nu ‘de waarde’ of ‘de winst’ is om controle over zorggeld uit te besteden aan grote machtige gefuseerde zorgverzekeraars. Wat de effecten (voor en tegen) zijn van de zogenaamde gereguleerde marktwerking.

door een stelsel waarin de stem van de zorgprofessional ondergesneeuwd raakt in beleidstaal, dashboards en mistige definities.

Ondanks het gebrek aan evaluatie laat de uitkomst na bijna twintig jaar zich duidelijk ontvouwen.

Het systeem faalt. Het invoeren van het nieuwe zorgstelsel heeft geleid tot fragmentatie, wantrouwen, bureaucratie en een race naar de bodem qua tarieven. En nee, dat komt niet door 'kwaliteit'. Dat komt door een fundamenteel verkeerde inrichting van het systeem. Door een gebrek aan een marktmeester en politieke lef die werkelijk kan en durft in te grijpen. En vooral: door een stelsel waarin de stem van de zorgprofessional ondergesneeuwd raakt in beleidstaal, dashboards en mistige definities.

Zorggeld niet naar zorg
En wie bouwen, onderhouden en monitoren al die niet-directe zorggerelateerde zaken. Inderdaad zij die werken ‘aan de zorg’. De consultants, de talloze bureautjes van allerlei pluimage, de uitwas aan ondersteuningsstructuren. Zij die leren hoe je zorg op afstand kan geven, zij die weten hoe je samen kunt beslissen en/of zij die weten hoe je beter wordt als je regionaal gaat samen werken. Maar ook zij die netwerken oprichten waarvan je verplicht moet aansluiten om de door jouw gewenste patiënten te kunnen behandelen. Dat is een flinke smak zorggeld, die nooit naar zorg gaat noch de zorg aantoonbaar heeft verbeterd sinds 2006.

Maar de allergrootste die de ruif aan zorggeld leegplukt is VWS met haar adviesorganen. De explosieve groei aan VWS-ambtenaren was nog nooit zo groot. Er zijn zelfs afdelingen opgericht om controle-afdelingen te controleren. Volgens schatting gaat de helft van het zorggeld op aan deze immense bureaucratie. Dat betekent dat ontzettend veel niet zorgverleners salarissen ontvangen vanuit zorggeld. Er is genoeg geld, maar er zijn nog veel mee-eters!

En we blijven ons maar collectief verbazen dat de zorg weer duurder is geworden en dat we weer minder zorgverleners hebben. 

Collectieve verbazing
En we blijven ons maar collectief verbazen dat de zorg weer duurder is geworden en dat we weer minder zorgverleners hebben. Dat het bijna onvermijdelijk wordt om kinderen te vragen mee te helpen in de verzorgings-/verpleeghuizen voor de zorg van hun ouders. Niet omdat het gewenst is, maar omdat we geen verzorgenden hebben.

Het systeem gaat down terwijl we de allergrootse vergrijzingsgolf op ons af zien komen en het aantal inwoners snel stijgt. Hoe we dat oplossen? Gewoon niet. Maar we zeggen gewoon lekker lang thuis blijven wonen en in je eigen kracht gaan staan. Tegelijkertijd wel thuiszorg en fysiotherapie afbreken, praktijkhoudende huisartsen dwars zitten, te weinig zorg inkopen in ziekenhuizen en regionale ziekenhuizen wegsaneren want een ambulance aanrijtijd kunnen we gemakkelijk verlengen. Beter helemaal dood dan poging tot reanimatie. En dan doen of zorgverleners zomaar de zorg niet meer aantrekkelijk vinden. Nee die gaan fijn bij de zorgverzekeraar werken. Aan het bureau, meer salaris, vergoeding voor opleiding en korte werkweken.

Tijd voor standvastigheid
De fysiotherapie verdient beter. Patiënten verdienen beter. De belastingbetaler verdient beter. Immers toegankelijke fysiotherapie houdt de zorg mede betaalbaar. Het is tijd om de mist te verdrijven door het echte debat te voeren: over de financiering van zorg, de rol van zorgverzekeraars, over autonomie en vertrouwen in professionals en over een systeem dat gezondheid dient – niet de bureaucratie.

Dat vraagt ook standvastigheid. Niet nog meer mist. De fysiotherapeut bepaalt, samen met haar beroepsgenoten, wat kwaliteit is. Niemand anders! De juiste zorg op de juiste plek vindt plaats in de interactie tussen patiënt en therapeut. Waarbij de patiënt weet wat hij/zij kan verwachten en de therapeut altijd open staat om te leren en te verbeteren.

De zorgverzekeraar vergoedt de gegeven behandeling van hun verzekerden die netjes aan hun premieverplichting hebben voldaan. De oneigenlijke inhoudelijke laag die zij, gesteund door de politiek hebben toegeëigend wordt weggehaald. Het heeft gefaald.  Natuurlijk staat het iedere patiënt ook helemaal vrij om geen aanvullende premie te kiezen en de fysiotherapeut direct te betalen. En dat bepaalt de patiënt, niemand anders!

Juist nu is standvastigheid gemakkelijker dan ooit. Door het falend beleid is het gelukt om zorgverleners het leven zo zuur te maken dat zij andere keuzes hebben gemaakt. Er is een enorm tekort ontstaan. Dat is goed nieuws volgens meerdere zorgeconomen. Alleen als er schaarste ontstaat, krijg je macht! Op zich een waanzinnige zorgvisie natuurlijk, maar laten we deze economen dan maar volgen en onze macht nu maximaal inzetten. Het is wel eens tijd. Onze kwaliteit ligt helder vast in het kwaliteitskader. Dat is het uitgangspunt en daar zit geen milliliter lucht tussen.

Forza Fysiotherapie!